तबल्याचा जन्म

१४ व्या-१५ व्या शतकात धृपद-धमार ही गायकी प्रचलित होती. धुपद-धमार या जोरकस व गंभीर प्रकृतीच्या गायकीचे साथीसाठी पखवाजासारखे खुले व घन-गंभीर नाद असलेले वाद्य उपयोगात आणले जात असे.

पुढे याच काळात संगीत तज्ज्ञ उस्ताद अमीर खुसरौ यांनी ख्याल गायकीची निर्मिती केली. ख्याल गायकी ही मृदू, मुलायम व नाजूक प्रकृतीची असल्याने ख्याल गायकीचे साथीसाठी गंभीर, जोरकस नादाचे पखवाज हे वाद्य वापरणे त्यांना योग्य वाटले नसावे. यातूनच तबल्या सारख्या मृदू-मुलायम वाद्याचा जन्म झाला असावा.

ख्याल गायकीबरोबरच ठुमरी, गझल, टप्पा, दादरा इ. कोमल व शृंगार प्रधान गायकीच्या साथीसाठी चाटीच्या नाजूक कामाने युक्त अशा तबला या वाद्याचा वापर सर्वत्र होऊ लागला. आजच्या आधुनिक युगात तर शास्त्रीय संगीत, उपशास्त्रीय संगीत, सुगम संगीत ते थेट चित्रपट संगीतापर्यंत तबल्याची साथ सांगत केली जाते.

तबला हे एकच वाद्य असे आहे की कोणत्याही चामडी वाद्याचा बाज या वाद्यावर आपण सहजतेने निर्माण करू शकतो. म्हणजेच तबला हे वाद्य इतर कोणत्याही चामडी वाद्याला पर्याय (रिप्लेस) होऊ शकते.

उदा. ढोलक, ढोलकी, पखवाज एवढेच नव्हे तर, पाश्चात्त्य संगीतामधील कोंगो-बोंगो यांचे ठेकेसुद्धा आपण तबल्यावर सहजपणे वाजवू शकतो. तबला या वाद्याचे मोठेपण हेच आहे.

मृदंग वा पखवाजास तबल्याचा बाप म्हंटले जाते. परंतु 'बाप से बेटा सवाई' या म्हणीप्रमाणे तबला हे आजच्या संगीतामध्ये अग्रणी असे वाद्य ठरले आहे. आज अनेक कलाकार, साथ - संगतीबरोबरच स्वतंत्र तबला वादनाचे कार्यक्रम सादर करीत आहेत. आज तबल्याच्या स्वतंत्र वादनास एक प्रतिष्ठा लाभलेली आहे.

तर 'फ्यूजन' सारख्या संगीताच्या प्रकारांमध्येही तबल्याचा वापर होत आहे.

आज तबला हे जागतिक स्तरावर एक महत्वाचे तालवाद्य म्हणून मान्यता पावले आहे.